به نام خدا. هر چند ذهن آگاهی و رهبری اصیل مفاهیمی هستند که ریشههای پیدایش متفاوتی دارند، اما ذهن آگاهی را میتوان یکی از مکانیزمهای مؤثر برای تقویت اصالت رهبران سازمانی و یا هر کاراکتر کلیدی دیگری برای آنها دانست. ذهن آگاهی نوعی توانمندی است که یک انسان را به لحظه خود آگاه میکند، و موجب میشود که وی به باورها، هیجانات و جریانهای درونی خود آگاهی روشنی یابد (براون و رایان، ۲۰۰۳). از طرف دیگر، اگر چنانچه رهبری اصیل را دارای ویژگیهایی که در ادامه مطرح میشوند بدانیم، آنگاه میتوانیم روابط بین این دو مفهوم را بهتر تبیین کنیم. بر اساس جمع بندی برخی مطالعات دهه اخیر درباره رهبری اصیل (گاردنر و همکاران، ۲۰۱۱) این مؤلفهها را میتوان مرتبط با ویژگیهای رهبران اصیل دانست: (۱) خود آگاهی رهبران اصیل به افکار و هیجانات و ارزشهای خود؛ (۲) ارزشهای اخلاقی درونی؛ (۳) تعادل بین پردازش درونی و بیرونی، که اشاره به حفظ تعادل در استفاده از جهت گیریها وتمایلات درونی، در کنار بررسی روایی آنها با واقعیات بیرونی دارد؛ و (۴) عمل اصیل بر اساس باورها و ارزشهای درونی. به نظر میرسد که ذهن آگاهی فرایندی است که میتواند هر چهار مؤلفه را به اشکال زیر تحت تاثیر قرار دهد:
۱. خود آگاهی: ذهن آگاهی ممکن است باعث شود که یک رهبر سازمانی در لحظات مختلف و به خصوص در لحظات حساس برای تصمیم گیریهای مهم، نسبت به افکار و هیجانات و ارزشهای درونی خود کهگاه ناخود آگاه هم میباشند، شناخت به دست بیاورد. این مکانیزم باعث میشود تا از این طریق ذهن آگاهی بر خودآگاهی وی اثر مثبت بگذارد. به طور مثال، زمانی که یک رهبر سازمانی یک اتفاق داخل سازمان را تفسیر میکند، ذهن آگاهی او میتواند به وی کمک کند که واقعا در حین تفسیر آن اتفاق با چه افکار و هیجاناتی به موضوع نگاه میکند، و ریشه این افکار و هیجانات در کجا است.
۲. درونی کردن ارزشها: ذهن آگاهی برای یک رهبر سازمانی شفافیت ایجاد میکند که تا چه حد ارزشهای درونی روشنی برای تصمیم گیریها و اعمال اخلاقی سازمانی خود دارد، و همچنین تصمیماتی که میگیرد و اقداماتی که انجام میدهد تا چه حد ریشه در ارزشهای درونی وی دارد. به علاوه، ذهن آگاهی به یک رهبر سازمانی میتواند از این نظر هم کمک نماید که تا چه حد ارزشهای درونی لازم را در خود شکل داده است تا وی را در تصمیمات و اقدامات هماهنگ با ارزشهایش یاری کند. مغایرت بین ارزشهای درونی و اقدامات سازمانی، و یا ابهام یا فقدان ارزشهایی که یک رهبر سازمانی را در اقداماتش هدایت کند، ممکن است با ذهن آگاهی قابل تشخیص باشد.
۳. تعادل بین پردازش درونی و بیرونی: ذهن آگاهی میتواند برای رهبر یک سازمان این فایده را نیز داشته باشد که وی را در اینکه تا چه حد بر اساس تمایلات و جهت گیریهای درونیاش بدون توجه به واقعیات بیرونی، و یا بالعکس بر اساس تاثیرات محیطی و بدون تاملات درونی، تحلیلها، تصمیمات، و اقداماتش را شکل میدهد یاری بخشد. به عبارت دیگر، ذهن آگاهی میتواند یکی از مکانیزمهای تقویت کننده تعادل یک رهبر سازمانی بین دنیای درونی و بیرونی باشد، که وی را در دام خطاهای ذهنی و یا تاثیر پذیریهای محیطی بدون هدایت درونی نیندازد. از منظر مکانیزمهای یادگیری، شاید بتوان گفت که ذهن آگاهی احتمالا میتواند یادگیری دو حلقهای ایجاد کند تا یک رهبر سازمانی در ارتباط با محیط بیرونی و در ارتباط با ارزشها و افکارش تبادل و تعاملی ایجاد کند که مبنای یادگیریهای عمیق باشد.
۴. عمل اصیل بر اساس باورها و ارزشهای درونی: رهبر اصیل فقط در دنیای درونی خود زندگی نمیکند. بلکه اعمال خود را متناسب با ارزشها و باورهای خود (در عین یادگیری) سامان داده و نسخه اصیل و غیر تکراری در مقایسه با دیگران از خود نشان میدهد. اقداماتی را انجام میدهدکه به آنها باور عمیق دارد، و با تمام توان برای موفقیت خود در آن راستا و نتیجه گیری لازم از اقدامات اصیل خود تلاش میکند. ذهن آگاهی میتواند مکانیزمی را فعال کند که یک رهبر سازمانی با استفاده از آن قادر باشد تا اصالت تصمیمات و اقداماتش را با ارزشها و باورهای درونیاش مقایسه کرده و مکانیزمی برای تقویت اصالت رفتارهایش ایجاد نماید.
در مجموع، پیشنهاد میشود که از نظر تحقیقاتی رابطه بین خود آگاهی و رهبری اصیل بیشتر بررسی شود. از نظر مفهومی هم میتوان اینگونه جمع بندی کرد که تقویت ذهن آگاهی میتواند رهبران سازمانی را در شناسایی مقاصد و رسیدن به آنچه واقعا قصد کردهاند تا به آن برسند یاری بخشد و احتمالا اصالت آنها را در طی زمان افزایش دهد. احتمالا ذهن آگاهی رهبران سازمانی نیز در این فرایند شانس تقویت بر اساس تجربیات بیشتر در خود مشاهده گری خواهد یافت.
منابع:
Brown، K. W.، & Ryan، R. M. (۲۰۰۳). The benefits of being present: mindfulness and its role in psychological wellbeing. Journal of personality and social psychology، ۸۴ (۴)، ۸۲۲.
Gardner، W. L.، Cogliser، C. C.، Davis، K. M.، & Dickens، M. P. (۲۰۱۱). Authentic leadership: A review of the literature and research agenda. The Leadership Quarterly، ۲۲ (۶)، ۱۱۲۰-۱۱۴۵.
دیدگاهها
با سلام و تشكر. به عنوان يك پاسخ حداقلي، ذهن آگاهي مي تواند علاوه بر جنبه هاي هيجاني، جنبه هاي شناختي و فراشناختي هم داشته باشد. با تشكر، علوي
با سلام خدمت آقاي دكتر علوي
مطلب بسيار جالبي بود. مطلب ديگري كه در زمينه ذهن آگاهي نوشته بوديد را نيز مطالعه كردم. براي من اين سوال مطرح شد كه آيا ذهن آگاهي ارتباطي با هوش هيجاني دارد يا نه؟
عالی بود استاد
عالی بود استاد
افزودن دیدگاه جدید